Dyscyplina w klasie – część 2

Zapraszam Cię do drugiej części tematu poświęconego dyscyplinie w klasie. Z części pierwszej, którą znajdziesz TU, wiesz już, jakie są najczęstsze rodzaje niepożądanych zachowań uczniów i czym się manifestują. Dziś chciałabym pokazać Ci, że zachowania te mogą mieć swoje źródło w bardzo podstawowych elementach codzienności, których nam – dorosłym – często zdarza się nie zauważać.

Bardzo ważne jest przygotowanie środowiska sprzyjającego nauce oraz ułatwiającego uczniom koncentrację.

Jakie czynniki mają na to wpływ?

Wystrój sali

Pierwszy i bardzo istotny czynnik, z którego wciąż często nie wszyscy zdają sobie sprawę. Kolorowe ściany, krzykliwe gazetki, wzorzyste dywany, sterty kolorowych papierów, plansz edukacyjnych, bibuł, doniczek, pucharów i wiele innych… Dodaj do tego wielobarwne plecaki, piórniki i zeszyty dzieci, a już widzisz, jaki powstaje misz-masz. Mnogość tylu dystraktorów sprawia, że uczniowie mają trudności z koncentracją, skupieniem uwagi, a żywe kolorowy dodatkowo pobudzają zamiast wyciszyć. W ten sposób już na starcie cała klasa otrzymuje niekorzystne warunki do spokojnej pracy.

Nie na wszystko masz wpływ (np. na kolor ścian, choć i tu można spróbować coś zrobić), ale warto pokusić się o pochowanie do zamykanych szafek tych przedmiotów, które w danej chwili nie są niezbędne do pracy, ograniczenie kolorystyki do kilku niekłócących się ze sobą barw i zadbanie o to, aby wystrój był jak najmniej rozpraszający.

Hałas z zewnątrz

Kolejny czynnik, na który możesz mieć wpływ jednie w sposób pośredni, co nie oznacza, że nie warto spróbować sobie z nim poradzić. Prowadzisz lekcję, a na korytarzu w tym czasie trwa wf? Przestaw w swoim planie lekcje tak, aby na tej godzinie zorganizować np. zajęcia plastyczne zamiast wprowadzać nowe terminy matematyczne. A może o tej godzinie jest inna, wolna sala, do której możecie się przenieść? Warto to sprawdzić. Hałas pochodzi z podwórka? Bardzo porządnie wywietrz salę na przerwie, aby na lekcji można było lekko przymknąć okna (latem możesz wstawić wiatraki).

Oświetlenie

Zbyt jaskrawe światło jarzeniówek powoduje nie tylko szybkie zmęczenie wzroku i ból głowy, ale również działa pobudzająco i niekorzystnie na układ nerwowy. Warto zadbać o jak największą dostępność światła dziennego, a wtedy, gdy jest to niemożliwe, światło sztuczne powinno być do niego jak najbardziej zbliżone – delikatne, o ciepłej barwie, optymalnie mocne (zbyt słabe będzie wywoływać senność).

Temperatura

Należy zadbać o odpowiednią wentylację w klasie. Podczas przerw staraj się ją gruntownie przewietrzyć, w czasie lekcji, na miarę możliwości pogodowych, również dbaj o to, aby w klasie była odpowiednia ilość tlenu. Zbyt duszne pomieszczenia sprawiają, że dzieci mają trudności z koncentracją i, po prostu, źle się czują.

Osoby wchodzące do sali

Każda osoba wchodząca do sali to ogromny rozpraszacz uczniów. Inna nauczycielka ma nam coś do przekazania, samorząd wchodzi z ogłoszeniem, pielęgniarka pyta o bilans, a pani z szatni szuka właściciela czapki… Wiem, że nie da się tego uniknąć, ale warto spróbować ograniczyć ilość takich „odwiedzin” i poprosić te osoby, aby w czasie danej lekcji nie przychodziły, ponieważ wprowadzasz nową umiejętność wymagającą dużej koncentracji wśród uczniów. Osoby pracujące w szkole to zrozumieją.

Ustawienie ławek i usadzenie

Jeden z najważniejszych punktów, na który masz bezpośredni wpływ. W jaki sposób najlepiej jest usadzić uczniów? Jest kilka zasad, których należy przestrzegać.

1. Nauczyciel musi znajdować się w takim miejscu, w którego będzie widział wszystkich uczniów w klasie.
2. Musisz mieć swobodny dostęp do wszystkich uczniów siedzących w ławkach.
3. Jeżeli dziecko w Twojej klasie ma opinię o potrzebie pomocy psychologiczno – pedagogicznej lub orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (np. ze względu na niepełnosprawność intelektualną, wady wzroku, słuchu, zaburzenia ze spektrum autyzmu i inne), sadzaj je z przodu sali.
4. Dzieci, które są podatne na dystraktory nie powinny siedzieć przy oknie, gdyż hałas i obrazy z podwórka skutecznie odwrócą ich uwagę podczas lekcji.
5. Metodą, którą stosuję w swojej klasie (nie tylko ze względu na powyższe punkty, ale również w celu integracji zespołu klasowego), są cotygodniowe przesiadki. Pozwalam dzieciom samodzielnie dobrać się w pary (przy czym nie mogą wybrać osoby, z którą już siedziały w ławce), a następnie usadzam je w wyznaczonych miejscach. Modyfikacją może być losowanie patyczków lub piłeczek z imionami, ja jednak wolę swój sposób tworzenia par. Moi uczniowie to uwielbiają i w każdy poniedziałek przypominają mi, że dziś są przesiadki 🙂

Twoje przygotowanie

Nie sposób ominąć ten punkt. Dzieci świetnie wyczuwają emocje innych osób. Jeżeli Twoje lekcje są chaotyczne, przeskakujesz z aktywności na aktywność bez ustalonego porządku, gubisz się i „miotasz”, to dzieci, poprzez naśladownictwo, zaczną nieświadomie robić to samo. I odwrotnie: gdy prowadzisz lekcje w sposób opanowany, przemyślany i uporządkowany, to właśnie do takiego sposobu działania przyzwyczajasz uczniów. Poza tym, gdy dzieci widzą, że nauczyciel ma nad wszystkim kontrolę i wie, co robi, czują się zdecydowanie bezpieczniej i pewniej.

Zasady panujące w klasie

Czyli tak zwany „kodeks klasowy”, który opracowywany jest chyba w każdej większej grupie uczniów. I bardzo dobrze, ponieważ dzięki temu, zawsze możemy się do niego odnieść (dlatego pamiętaj, że zasady muszą być dobrze wyeksponowane i widoczne). Na co jeszcze należy zwrócić uwagę?

1. Niewielka liczba konkretnych zasad

Bardzo ważne jest pogodzenie dwóch podstawowych elementów – zasady muszą być w miarę szczegółowe (czyli, na przykład: „Podnoszę rękę, gdy chcę coś powiedzieć”, zamiast „Jestem grzeczny podczas lekcji”, a przy tym nie może być ich zbyt wiele (moim zdaniem, optymalna ilość zasad w klasach młodszych,  to około 5, maksymalnie 7).

2. Jasny i zrozumiały przekaz

Zasady muszą być zrozumiałe dla uczniów. Bardzo ważne, aby nie stosować sformułowań, które dla dzieci mogą być zbyt zawiłe i ogólne, na przykład: „Dbam o higienę”. Zamiast tego, lepiej tę zasadę opracować jako: „Zawsze myję ręce przed posiłkiem oraz po skorzystaniu z toalety”.

3. Unikaj słowa „nie”

Zasady mają nieść pozytywny komunikat, dlatego staraj się unikać w nich słowa „nie”, dlatego zasadę: „Nie spóźniam się na lekcje”, zamień na: „Jestem punktualny” lub „Zawsze przychodzę do szkoły na czas”.

Zapamiętaj!

Najważniejsze podczas opracowywania kontraktu jest to, że macie opracować go WSPÓLNIE. Niedopuszczalne jest, aby nauczyciel przygotował i wydrukował w domu zasady, po czym zaprezentował je dzieciom i oznajmił, że od dziś będzie egzekwował ich przestrzeganie. Te wszystkie punkty mają wyjść od dzieci (oczywiście trzeba je czasem nakierować na odpowiedni trop), a Twoim zadaniem jest zebranie ich w całość i opracowanie zgodnie z powyższymi kryteriami.

Jeżeli spodobał Ci się ten wpis, będzie mi bardzo miło, jeśli podzielisz się nim z innymi.